AYASOFYA'nın KAPILARI

Bir önceki yazımda söz verdiğim gibi sizlere bu yazımda  Ayasofya'nın kapılarını anlatacağım.

İmparator Kapısı

İç narteks bölümünden ana mekâna geçişi sağlayan ve 6. yüzyıla tarihlenen kapı, Ayasofya'nın en büyük kapısıdır. 7 m. boyundaki İmparator kapısı, bronz çerçeveli olup, meşe ağacından yapılmıştır. Kanatlarının üzeri tunç levhalarla kaplı olan kapı, yalnız İmparator ve mahiyeti tarafından kullanılırdı. Doğu Roma kaynaklarında, kapının, Nuh'un Gemisi'nin tahtalarından yapılmış olabileceğinin yanı sıra, Yahudilerin kutsal levhalarının saklandığı sandığın tahtası da olabileceği bilgisi geçmektedir. Bu kapı sadece Bizans İmparatorları tarafından kullanılıyordu.

Ayrıntı:

1) Poseidon’un 3 başlı yabası ve yunus figürleri yapılmıştır. Poseidon un yabası olasılıkla depremden koruması için tıslım olarak yapılmıştır.

2) Tapınak sembolü içerisinde kutsal kase görülmektedir.

Mermer Kapı

Patrikhane görevlilerinin dinsel toplantılarını yaptıkları mekân olan güney galeri, mermer bir kapı ile batı galeriden ayrılmıştır. Kapı, batı galeriden bakıldığında iki ayrı kapı görüntüsü vermekte olup, yüzeyinde panolar içersinde, bitki, meyve ve balık motifleri bulunmaktadır. Mermer kapının bir tarafının cenneti, diğer tarafının da cehennemi temsil ettiği söylenir. Kapıdan içeriye girildikten sonraki mekân, patrikhane mensuplarının dinî toplantılar için kullandıkları, önemli kararları aldıkları ve aynı zamanda Ayasofya'nın İmparatorluk kilisesi olması sebebiyle, devletin din işleri ile ilgili kararlarının da alındığı bir mekân olarak kullanılmıştır. 1166 yılında İmparator Manuel Komnenos Dönemi'nde Synode (sinod) Meclisi'nin de burada toplandığı bilinmektedir. Toplantı sonucunda alınan kararlar, mermer levhalara yazılarak, dış narteksin duvarına asılmıştır. 

Ayrıntıları:

1) Hazreti isa Hristiyanlıkta balık olarak sembolize edilmiştir. Balık saklı olandan sıyrılıp görünür olan anlamındadır.

2) Hayat ağacı insanlık tarihinin en eski figürlerindendir. Hayat ağacından çıkan meyveler erilliği temsil ederken kaseler dişiliği temsil etmektedir. Bir nevi insanlığın ve hayatın oluşumunu simgeler.

3) Kartal figürü Zeus’un (Jüpiter) simgelerindendir. Bu kapının devşirme bir kapı olduğu düşünülürse kartal figürünün burada duruyor olması bir tılsım olarak kullanılmış olma ihtimalini düşündürür.

Güzel Kapı

İç narteksin güneyinde çıkışta yer alan, M.Ö. 2. yüzyıla tarihlenen bronz kapı, Ayasofya'da devşirme malzeme olarak kullanılan, en eski mimari elemandır. Kabartma şeklinde bitkisel ve geometrik desenler ile süslü olan kapı, İmparator Theophilos (829- 842) tarafından 838 tarihinde, Tarsus'taki Antik Döneme ait bir pagan tapınağından sökülüp, getirilerek, buraya konulmuştur. Doğu Roma Döneminde İmparatorlar büyük merasimlerde "Güzel Kapı" ya da "Vestibül Kapısı" olarak da adlandırılan bu kapıdan iç nartekse girerek, oradan da ana mekâna geçmekteydi.

Ayrıntı:

 Bronz kapı kanatları üzerinde, "Tanrı ve İsa Yardım Etsin" ibaresi ile İmparator Theodisius, İmparator Michael, İmparator Theophilos, İmparatoriçe Theodora ile Michael Niktion kelimeleri ve 838 tarihini temsil eden monogramlar görülmektedir

Bir sonraki yazımda size Ayasofya Mozakleri ve gözden kaçan ayrıntıları anlatacağım.